ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΕΝΟΡΙΑΚΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΛΑΤΑΝΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

«Οι βυζαντινές εκκλησίες που εξακολουθούν να λειτουργούν ακόμη είναι μνημεία που συμμετέχουν ενεργά στη ζωή μας»

Ο ενοριακός ναός του Αγίου Νικολάου στο Πλατάνι Πάτρας βρίσκεται στη βόρεια όχθη του χειμάρρου «Ξυλοκέρα» σε θέση αμφιθεατρική. Η χρονολόγηση του ναού, βάσει των κατασκευαστικών του στοιχείων, ανάγεται στις αρχές του 12ου αιώνα, ενώ έχει χαρακτηριστεί ως Βυζαντινό μνημείο ήδη από το 1921.

Η μνήμη του Αγίου Νικολάου είναι στις 6 Δεκεμβρίου και στις 10 Μαΐου (Εορτή της Ανακομιδής των Λειψάνων του Αγίου Νικολάου).

Σύντομη ιστορία του μνημείου

Ο Βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου είναι κατασκευασμένος στο πρότυπο των τρίκογχων ναών και ανήκει στην περίοδο της Μεσοβυζαντινής Ελλαδικής αρχιτεκτονικής.

Τους πρώτους αιώνες ύπαρξης του ο ναός είναι πιθανόν ότι λειτουργούσε ως καθολικό μοναστηρίου. Το γεγονός ότι δεν έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα ερείπια άλλων μοναστηριακών κτισμάτων μάλλον οφείλεται σε φυσικές καταστροφές συνήθεις στην περιοχή (πλημμύρες, σεισμούς, κατολισθήσεις).

Η παλαιότερη γραπτή αναφορά για τον συγκεκριμένο ναό γίνεται στην Βενετική απογραφή του 1699, στην οποία ο ναός αναφέρεται ως «παλαιομονάστερον», δηλαδή παλαιά μονή. Αυτό σημαίνει ότι εκείνη την περίοδο η εκκλησία είχε εγκαταλειφθεί. Σύμφωνα, μάλιστα, με το «Ιστορικό Λεξικό των Πατρών» του Κ. Τριανταφύλλου, όλη η περιοχή είχε ερημώσει πριν το 1600.

Σύμφωνα με την μαρτυρία του μακαριστού πατρός Φωτίου Κατσαρού (†2016), το παλαιότερο όνομα του ναού ήταν«Παντάνασσα». Δεν έχει εξακριβωθεί πότε και γιατί μετονομάστηκε σε «Άγιος Νικόλαος». Πάντως, αυτό σίγουρα συνέβη πριν το 1833, αφού στην απογραφή του Όθωνα εκείνον τον χρόνο στο Πλατάνι Αχαΐας καταγράφονται δύο εκκλησίες: ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Κωνσταντίνος.

Επίσης, υπάρχει η πεποίθηση από κατοίκους της περιοχής ότι ο ναός δεν εγκαινιάστηκε αμέσως μετά την περάτωσή του, αλλά από τον ίδιο τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, όταν κατέλαβε την Πάτρα από τους Φράγκους το 1430, γεγονός ωστόσο που δεν τεκμηριώνεται ιστορικά.

Οι κατακτητές που πέρασαν από την περιοχή έχουν αφήσει τα δικά τους "ίχνη" στο μνημείο, το οποίο σύμφωνα με τους ντόπιους έχει καεί τρεις φορές τουλάχιστον: για την πρώτη δεν υπάρχει χρονολογική αναφορά, η δεύτερη πιθανολογείται από τον Ιμπραήμ το 1827, οπότε κατέκαυσε ολόκληρη την Πελοπόννησο και η τρίτη κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Εκεί οφείλεται και η καπνιά που έχει παραμείνει στο εσωτερικό του ναού.

Αξίζει να αναφερθεί και το γεγονός ότι κατά τη δεκαετία του 1950 οι Γερμανοί ζήτησαν να μεταφέρουν την εκκλησία στη χώρα τους αντικαθιστώντας με μία άλλη παρόμοιας μορφολογίας! Όμως, ο τότε ιερέας του χωριού (π. Κωνσταντίνος Κατσαρός) και ο γραμματέας της κοινότητας (Ιωάννης Παπαδημητρόπουλος) απάντησαν αρνητικά.

Ο ναός άρχισε να χρησιμοποιείται κανονικά ως ενορία από το 1910, όταν οι κάτοικοι του Πλατανίου απομάκρυναν τις προσχώσεις και τον επισκεύασαν. Μέχρι τότε εξυπηρετούνταν από τις ενορίες των γειτονικών χωριών. Να αναφέρουμε ότι η άλλη εκκλησία του Πλατανίου, ο Άγιος Κωνσταντίνος, την ίδια χρονική περίοδο (1915-1920) επισκευάστηκε, αφού νωρίτερα είχε καταρρεύσει η στέγη του.

Κατά τα έτη 1960 και 1994, λόγω επισκευών στο πλαϊνό κτίριο του Δημοτικού Σχολείου, το εσωτερικού του ναού χρησιμοποιήθηκε ως χώρος διδασκαλίας!

Εντός του μνημείου έχει αποκαλυφθεί η τοιχογραφία της Αγίας Παρασκευής, το όνομα της οποίας φέρει ο σημερινός Νέος Ιερός ναός του Πλατανίου.